معرفی ساز کاخن

آموزش ساز کاخن

ساز کاخن یک جعبه‌ی مکعب مستطیل چوبی و توخالی می باشد، چوب‌های این ساز، ضخامتی بین ۱.۳ تا ۱.۷ سانتی‌متر دارند، نوازنده برای نواختن این ساز روی آن می‌نشیند و بر سطح آن ضربه می‌زند. سطحی که نوازنده بر آن ضربه می‌زند را تاپا می‌نامند. وجه پشتی یا کناری کاخن دارای چند سوراخ است که صدای ساز آز آن‌ها بیرون می‌آید. ممکن است با خود فکر کنید، هر جعبه چوبی با چند سوراخ می‌تواند یک ساز کاخن باشد. اما باید گفت قسمت اصلی صدای این ساز از ارتعاش سیم‌های تعبیه‌شده درون جعبه ‌این ساز تولید می‌شود. جالب است بدانید جنس سیم‌های به‌کاررفته در ساز کاخن مانند گیتار است. البته این دو ساز صدای مشابهی ندارند. علاوه بر این چوب تمامی صفحات کاخن مشابه نیست. در حقیقت برای ساخت صفحه‌ای که نوازنده به آن ضربه می‌زند یا صفحه‌ی تاپا، از چوب سه لایه‌ی درخت گیلاس یا ماهون و افرا استفاده می‌شود، درحالی‌که چوب به‌کاررفته در سایر قسمت‌های ساختمان کاخن از درخت کاج یا صنوبر ساخته‌شده است.

نوازندگی ساز کاخن

برای نواختن ساز کاخن، نوازنده بر روی ساز می‌نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان بر روی صفحه جلویی  که به آن تاپا گفته می شود و صفحات کنار و بالای ساز می‌کوبد، صدا تولید می‌کند، همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت‌ها، استیک‌ها و بِراش‌ها نیز در نواختن کاخن استفاده می‌شود.  کاخن عمدتاً در موسیقی آفرو-پِرویی و همین‌طور سبک‌های معاصر فلامنکو و جاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اصطلاح کاخن به سایر آلات کوبه‌ای جعبه‌ای شکل مورد استفاده در موسیقی آمریکای لاتین مانند cajón de rumba  که در موسیقی رومبای کوبایی استفاده می شود و cajón de tapeo که در موسیقی محلی مکزیک استفاده  می شود نیز اطلاق می‌شود.

تاریخچه ساز کاخون

کاخن که به زبان اسپانیایی به معنای جعبه است، قدمت زیادی ندارد و تاریخچه پیدایش آن کم است.در ابتدا کولی‌های اسپانیایی به همراه رقص و آواز و عضو جدا نشدنی موسیقی فلامنکو یعنی گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم اجرا می‌کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به کاخن امروزی تبدیل شد.  کاخن از اواخر قرن هجدهم میلادی، توسط آفرو-پرویی‌ها (آفریقایی تبارهای پرو) مورد استفاده قرار می‌گرفت. بردگان غرب و مرکز آفریقا که به آمریکا آورده شدند، اصیل‌ترین وارثان کاخن هستند، و در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رایج است. کاخن در دوران برده‌داری در کشور پرو توسعه یافت و تا سال ۱۸۵۰ به اوج محبوبیت رسید. در سال‌های پایانی قرن 19م میلادی نوازندگان کاخن، تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز بوجود آوردند. پس از دوران برده داری کاخن در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفیدپوستان که نسل‌های بعدی استعمارگران اروپایی بودند، نیز رواج پیدا کرد.

انواع ساز کاخن

1. کاخن ثابت
2. کاخن رگلاژی

کاخن ثابت

کاخن های ثابت دارای فنر یا سیم گیتار هستند. این نوع ساز صدای یکنواختی تولید می‌کند و قابلیت تنظیم ندارد. اما این ویژگی ربطی به حرفه‌ای بودن و یا نبودن ساز ندارد و برند‌های بسیار معروف دنیا نیز از این مدل ساز‌ها بسیار تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

کاخن رگلاژی

این نوع کاخن دارای فنر یا سیم گیتار هستند، ولی قابلیت تغییر صدارا نیز دارند. این مدل ساز‌ها در نوع فنری قابلیت شل شدن فنر و پخش شدن صدای چوب، و در نوع سیمی قابلیت کوک شدن همانند گیتار برای زیر و بم شدن صدا را دارند.

ساختار ساز کاخن

ساز کاخون جعبه ای شش وجهی و مکعب مستطیل شکل است که پنج وجه آن را از یک لایه چوب نازک به ضخامت 3/1 تا 2 سانتیمتر (5/0 تا 75/0 اینچ) می سازند . وجه ششم (که یکی از مستطیل هاست) از یک لایه تخته سه لای نازک پوشانیده می شود . این وجه که سطح ضربه خورنده یا سر(Head) کاخون است „تاپا” (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole) در وجه كناری „تاپا” تعبیه می گردد .

• قاب کاخن: ورق های نازک چوبی به ضخامت  1.3 تا 1.9 سانتی متر بصورت عمودی در پنج وجه جعبه قرار می گیرند که بستگی به کارخانه سازنده و نوع ساز متفاوت می باشد و اکثرا ارتفاع این قاب 50 سانتی منتر می باشد اما برای افراد خردسال و کودکان تا 45 سانتی متر نیز ساخته می شود. ارتفاع و نوع ساختار بدنه در صدای ایجاد شده توسط ساز بسیار حائز اهمیت است که در آینده به صورت یک پست جداگانه در مورد آن صحبت خواهیم کرد.
• صفحه تاپا :  صفحه تاپا قسمتی از ساز کاخن می باشد که ضربه ها به این صفحه وارد می شود و اگر دقت نمایید دور تا دور این صفحه به قاب اصلی پیچ شده است که معمولا کمی با قاب اصلی فاصله دارد تا صدای متفاوت تری ایجاد نماید و از جنس تخته سه لا فشرده می باشد.   قاب کاخن: ورق های نازک چوبی به ضخامت  1.3 تا 1.9 سانتی متر بصورت عمودی در پنج وجه جعبه قرار می گیرند که بستگی به کارخانه سازنده و نوع ساز متفاوت می باشد و اکثرا ارتفاع این قاب 50 سانتی منتر می باشد اما برای افراد خردسال و کودکان تا 45 سانتی متر نیز ساخته می شود. ارتفاع و نوع ساختار بدنه در صدای ایجاد شده توسط ساز بسیار حائز اهمیت است که در آینده به صورت یک پست جداگانه در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

• حفره رزونانس: حفره رزونانس، سوراخی است که معمولاً در پشت صفحه‌ی تاپا می‌شود و قطری حدود ۴ سانتی‌متر دارد. وظیفه‌ی اصلی این حفره، خروج صدای سیم‌های درون کاخن است. محل قرار گرفتن این حفره در پشت ساز متفاوت است. با توجه به صدا و سفارش نوازنده، می‌تواند در قسمت‌های مختلف قرار داشته باشد.
• فنر: در قسمت درونی صفحه‌ی تاپا، یعنی درست پشت چوبی که نوازنده به آن ضربه می‌زند، دو نوع فنر تعبیه‌شده است. البته در سبک پرو معمولاً به‌جای فنر از سیم استفاده می‌شود. اهرم کوک  در قسمت جانبی بعضی از سازهای کاخن یک اهرم وجود دارد. نوازنده می‌تواند با حرکت این اهرم باعث چسبیدن یا فاصله گرفتن فنرها از صفحه‌ی تاپا بشود. این کار درواقع باعث  تغییر در صدای ساز خواهد شد.

پلکسی کاخون